Tidy People: Martin Barron, Dod â’n hysbryd cymunedol yn ôl

“Dwi ddim yn gallu eistedd yn llonydd. Dwi’n gorfod bod yn actif, gorfod bod yn brysur… Dwi’n gweld rhywbeth, a dwi’n meddwl: mi alla i helpu yno.”

Dewch i gwrdd â Martin o Donyrefail – dyn sy’n byw ac yn anadlu ysbryd cymunedol. Yn y bennod ddiweddaraf o Tidy People, cyfres podlediad a phodlediad fideo sy’n dathlu pobl gyffredin yn gwneud gwahaniaeth anhygoel, mae Martin yn rhannu ei angerdd dros ailadeiladu calon ei dref enedigol.

Ar ôl dychwelyd i Tonyrefail 25 mlynedd yn ôl wedi ychydig flynyddoedd i ffwrdd, penderfynodd Martin fynd ati i roi yn ôl i’r gymdeithas. O hyfforddi’r tîm pêl-droed merched lleol i gefnogi cyn-filwyr trwy gynnal brecwast misol, mae ei ddyddiau’n llawn gweithredoedd ystyrlon. Mae hyd yn oed yn helpu i adfywio cangen Tonyrefail o’r Lleng Brydeinig Frenhinol.

“Daeth pedwar o bobl i’r brecwast cyn-filwyr cyntaf, ac erbyn hyn mae tua deg yn dod. Mae yna deimlad da y gallwn ddod â’r cyfan yn ôl.”

Mae Martin yn myfyrio ar sut roedd Tonyrefail yn arfer ffynnu gyda chymuned gref, agos – lle roedd pawb yn adnabod pawb, lle roedd drysau bob amser ar agor, a lle roedd siopau lleol yn llawn bywyd. Er bod pethau wedi newid, mae’n benderfynol o adfer yr ysbryd hwnnw.

“Dydw i ddim yn golygu bod angen i bobl adael eu drysau ar agor eto – dwi’n golygu’r pethau syml. Dweud bore da. Bod yno i’w gilydd.”

Mae’n siarad yn onest am effaith ffordd osgoi 1986, a ddargyfeiriodd pobl i ffwrdd o’r dref ac a gyfrannodd at ddirywiad busnesau lleol. Ond nawr, diolch i waith y Siambr Fasnach leol a phobl fel Martin, mae yna obaith. Mae’r stryd fawr yn dod yn ôl yn fyw, gyda dim ond un siop bellach yn wag a hyd yn oed Banc Lloyds, sy’n wag ers amser maith, yn mynd i gael ei weddnewid a chael ymdeimlad newydd o bwrpas.

Mae Martin yn credu bod cymuned ffyniannus yn dechrau gyda chysylltiad – p’un a yw hynny’n golygu sgwrsio yn y Co-op neu greu mannau diogel fel caffi ieuenctid a pharc sglefrio ar gyfer y genhedlaeth nesaf. Mae’n dyheu am ddychwelyd i garnifalau cymunedol, clybiau pêl-droed, a thraddodiadau a rennir.

“Mae yna lawer o bobl sy’n ymdrechu’n galed, hyd yn oed os nad oes neb yn sylwi. Os ydyn ni’n rhoi ei hunaniaeth yn ôl i Ton – efallai nid y pyllau glo, ond yr agosatrwydd a’r ymdeimlad o berthyn – yna rydyn ni ar y trywydd iawn.”

Mae modd clywed stori lawn Martin ar Tidy People – ar gael nawr fel podlediad a phodlediad fideo – ac fe gewch eich ysbrydoli gan yr arwyr lleol sy’n newid y byd yn dawel fach, un weithred dda ar y tro.